Meer over het project

In het Healthy Storytelling project doen we onderzoek naar het gebruik van verhalen bij obesitas preventie. Het onderzoek richt zich op twee doelen: overgewicht bespreekbaar maken en gezondheidsvaardigheden verbeteren. We richten ons specifiek op mensen van middelbare leeftijd met overgewicht en laaggeletterdheid, omdat onderzoek uitwijst dat deze groep mensen verhoogde kans heeft op obesitas. Maar we sluiten niemand uit. De oplossingen uit dit onderzoek zullen geschikt zijn voor een veel grotere groep mensen.

We onderscheiden drie functies van verhalen: 

1. als bron van ervaringen (verhalen van mensen verzamelen),
2. als middel om mensen te laten vertellen (reageren op verhalen),
3. als middel om kennis over te dragen (leren van verhalen).

We zijn het project gestart met het verzamelen van verhalen in focus groepen om de dagelijkse ervaringen van mensen met overgewicht te leren kennen. De verhalen die we hieruit ophalen dienen als input voor de volgende groep. Zo ontwikkelen we middelen die mensen in staat stelt hun verhaal te vertellen en ontwerpen we verhalen samen met de doelgroep die effectief kennis kunnen overdragen.

We verzamelen verhalen door middel van gesprekken met ervaringsdeskundigen en experts, en we halen verhalen uit de literatuur en de media. Uit deze verhalen hebben we opgemaakt dat gewicht en lichaamsomvang vaak taboeonderwerpen zijn en dat mensen met overgewicht zich regelmatig gestigmatiseerd voelen. Men wordt meestal impliciet en indirect veroordeeld, maar soms wordt het ook recht in iemands gezicht gezegd. Daar komt bij dat dit niet alleen maar gedaan wordt door slanke mensen. Mensen met overgewicht hebben die vooroordelen vaak net zo goed, over zichzelf en over anderen.

De oorzaak van het taboe en de vooroordelen lijken grotendeels te liggen in misvattingen over de oorzaken van overgewicht en de aanname dat we ons gewicht volledig zelf kunnen controleren, terwijl dat maar ten dele waar is. Wat vast staat, is dat langdurige stigmatisering negatieve effecten heeft op onze mentale en fysieke gezondheid. Zo maken stress en een laag zelfbeeld het bijvoorbeeld moeilijk om een gezond gewicht aan te houden en obesitas te voorkomen. Daarnaast zorgt stigmatisering voor uitsluiting, en staat het zodoende communicatie over gezondheid in de weg, zoals het bespreken van methoden om af te vallen met de huisarts. Er ontstaat een vicieuze cirkel waar je zonder hulp moeilijk uit kunt komen.

Om het taboe te doorbreken kunnen verhalen worden ingezet. Het vertellen van verhalen geeft mensen die gestigmatiseerd worden de mogelijkheid om hun perspectief en ervaringen te delen. Dit zorgt ervoor dat er over overgewicht gepraat kan worden en dat anderen hun overtuigingen en misvattingen (bijvoorbeeld dat je met een streng dieet langdurig kunt afvallen) kunnen bijstellen naar aanleiding van de verhalen. Daarnaast zijn verhalen als informatiebron voor iedereen herkenbaar en begrijpelijk. Het stelt ons in staat om gezondheidsinformatie op een meer begrijpelijke en inleefbare manier over te brengen.

In het onderzoek van het Healthy Storytelling project maken we gebruik van de ‘research through design’ aanpak. Dit betekent dat we door middel van ontwerpprojecten waarin we oplossingen ontwikkelen kennis vergaren. Deze kennis kan zowel in het ontwikkelproces zitten als in de uitkomsten. Naast het gebruik maken van de drie functies van verhalen, maken we de verhalen ook interactief en deels digitaal. Gebruikers van onze oplossingen kunnen bijvoorbeeld keuzes maken, een rol spelen, of zelf een verhaal samenstellen. Dit zou voor meer betrokkenheid moeten zorgen.

Zo hebben we een bordspel met een app ontwikkeld om overgewicht op een positieve manier bespreekbaar te maken (projectdoel 1). We hoorden van mensen dat overgewicht weliswaar een serieus onderwerp is, maar dat er ook af en toe gelachen moet kunnen worden. De spelers spelen in het spel de rol van Bal of Spriet en komen in die rol gewicht- of lichaamsomvang-gerelateerde dilemma’s, vooroordelen, en praktische problemen tegen. De app vertelt over gebeurtenissen die zijn gebaseerd op waargebeurde verhalen die we eerder in het project hebben verzameld. De gebeurtenissen zijn uitgewerkt in samenwerking met ervaringsdeskundigen en experts. Op die manier zijn de voorgestelde situaties als ‘uit het leven gegrepen’ en begrijpelijk voor iedereen. Dit leidt tot discussies tussen de spelers en stimuleert dus om over allerlei overgewicht-gerelateerde onderwerpen te praten (de 2^e functie van verhalen). Daarnaast denken we dat het ook kan zorgen voor zelfreflectie met betrekking tot eigen vooroordelen en (goedbedoeld) gedrag dat stigmatiserend kan overkomen. Of dit ook daadwerkelijk gebeurt tijdens of na het spelen van het spel gaan we onderzoeken op festivals en in een obesitas kliniek.

Als blijkt dat het spel van Bal en Spriet inderdaad het taboe doorbreekt en mensen bewuster maakt van hun vooroordelen en misvattingen gaan we verder met ons tweede projectdoel: het inzetten van verhalen voor verbetering van gezondheidsvaardigheden. Eén manier is om het spel uit te breiden met gezondheidsinformatie. We werken ook aan een nieuw project, waarbij we gebruik maken van een klassenmascotte. Dit project is echter nog in een vroeg stadium.