Als tiener raakte Eric Ferreira Crevels vaak afgeleid in de klas, waardoor hij ontwerpen ging tekenen. Toen hoorde hij dat een architectuurstudie betekende dat hij kon 'tekenen met een doel'. Tijdens zijn studie raakte hij gefascineerd door en bedreven in ambachtelijk handwerk, wat uiteindelijk leidde tot zijn promotieonderzoek. “Architectuur voelt abstract, maar het is een materieel beroep. Het hangt samen met allerlei ambachtslieden, die ik een 'constellatie van ambachten' noem. Architecten dienen deze constellatie te verkennen en te leren navigeren.”
Eric groeide op in Brazilië. Als kind blonk hij uit in zowel wiskunde als tekenen. “Mijn zus zag als eerste het verband: architectuur. Op de middelbare school kwam ik tot dezelfde conclusie. Het zou me de kans geven om creatief te zijn, zowel letterlijk als figuurlijk.” Erics afstudeerproject was een functionele kleine bibliotheek van bamboe. Hij ontwierp deze samen met een professionele bamboe-vakman, en leidde vervolgens een team van 14 architecten, ingenieurs en ambachtslieden die zich inschreven voor de bouw-'cursus'.
Tijdens zijn master bleef Eric zich verdiepen in vakmanschap. Hij leerde metaalbewerking en gaf cursussen voor zijn afstuderen (zie de twee foto's boven dit artikel) om de vaardigheden door te geven: “bijvoorbeeld in kleine culturele centra in armere buurten, of voor anarchistische groepen.” Parallel aan zijn studie probeerde Eric een 'kantooratelier' te draaien met een vriend die al architect was. “We boden alles aan, van het herontwerpen van huizen tot kunst op maat. Uiteindelijk maakte ik vooral meubels.” Na zijn afstuderen werkte Eric als leraar, totdat hij een Marie Skłodowska-Curie beurs aanvroeg en ontving om 'impliciete kennis in architectuur' te bestuderen.
Het verkennen van werkwijzen en archieven van architectenbureaus
Impliciete (Engels: tacit) kennis ontstaat door ervaring; is moeilijk te verwoorden en onmogelijk op te schrijven. Eric bedacht dat vakmanschap goed paste. Hij begon een open literatuuronderzoek om een theorie te ontwikkelen over ambachtskennis in de architectuur. Ondertussen plande hij twee etnografische studies van elk vijf maanden bij architectenbureaus en -instellingen in Rotterdam en Antwerpen. “Ik wilde weten wat architecten belangrijk vinden in hun ontwerpen, en hoe ze die doelen bereiken. Ik bleef kritische vragen stellen. In Antwerpen bestudeerde ik ook de archieven om verbanden te vinden tussen architectuur en ambacht.”
Langzaam, met incidentele haperingen en doodlopende wegen, begon Eric's theorie vorm te krijgen. Een doorbraak was de ontdekking van een 1:1 model van een houten verbindingsstuk in de archieven in Antwerpen, vergezeld van alle relevante documentatie. “Dat werd een ‘deep dive’: hoe is dit stuk ontstaan? Waarom is het model gebouwd en wanneer? Ik kon zien hoe de tekeningen veranderden op basis van bepaalde inbreng, en foto's vergelijken met documenten om de verborgen invloed van vakmanschap bloot te leggen.”
Een nieuwe kijk op onderzoek (en marxistische filosofie)
Erics proefschrift opent met zijn theorie over de kennis van ambachtslieden. Vervolgens past hij deze theorie toe op architectuur in drie voorbeelden. Twee daarvan zijn de eerder genoemde ervaringen in het Rotterdamse bureau en de Antwerpse archieven. De derde is een studie van historische architectuurdiscours: hoe denken architecten over vakmanschap? Hoe beschouwen architecten en ambachtslieden bouwmaterialen? En hoe past zijn theorie in een debat tussen twee marxistische denkers die het totaal oneens zijn over de aard van architectuur? “Deze PhD heeft mijn kijk op marxistische filosofie echt veranderd: het heeft me een genuanceerdere kijk gegeven op de wisselwerking tussen kennis en de materiële wereld.”
Eric heeft het gevoel dat zijn opvatting over onderzoek is veranderd. “Vroeger keek ik eerst naar maatschappelijke impact en mijn eigen interesses, en ontwierp op basis daarvan mijn onderzoek. Maar de vijf maanden in Rotterdam waren behoorlijk stressvol: dat leerde me dat ik zulke vooroordelen moest loslaten. Ik werd praktischer en meer methodegericht, en tegelijkertijd meer bereid om nieuwe theorieën te verkennen.” Voor zijn volgende project gaat Eric bouwvakkers interviewen die in Noord-Macedonië werken. “Mijn doel is om goed te luisteren, antwoorden te vinden, en die te gebruiken om nieuwe kennis te construeren.”
Gepubliceerd: oktober 2024
Meer informatie
Alle afbeeldingen in dit artikel zijn eigendom van Eric Crevels.
Erics volledige proefschrift, getiteld ‘Epistemologies of Making: A theory of craftsmanship for architecture’, is te vinden in de TU Delft repository.
