Het snelgroeiende Chinese netwerk voor hogesnelheidstreinen biedt kansen voor steden waarin de trein stopt. Toch zijn grootschalige ontwikkelingen rond stations zelden een succes. Zonder goede stedenbouwkundige inbedding zal dat niet veranderen, constateert Biyue Wang in haar promotieonderzoek.
Rond de High-Speed Rail (HSR) stations die als paddenstoelen opschieten in China zijn complete nieuwe steden gepland. Een omvang van tien vierkante kilometer is geen uitzondering voor de ‘New Towns’. Ruimte genoeg, want de stations worden veelal gebouwd op kilometers afstand van de bestaande steden. “En dat is geen duurzame stedenbouwkundige ontwikkeling”, zegt Biyue Wang. “De doelstellingen ervan zijn nooit gebaseerd op de eigen situatie, maar op onrealistische ideeën. Ze willen allemaal station Beijing-Centraal worden.”
Duizend stations
Het Chinese HSR-netwerk is sinds de start van de bouw ruim tien jaar geleden razendsnel gegroeid. Nu al ligt er ruim 45.000 kilometer spoor, maar in 2030 is die lengte verdubbeld en moet het spoor 34 provinciehoofdsteden over het hele land verbinden. Ertussenin liggen dan ruim duizend stations.
In potentie zijn die stations katalysator voor de lokale economische en stedelijke ontwikkeling. Dat is reden voor een felle concurrentiestrijd tussen Chinese steden: elk gemeentebestuur wil bedrijven en nieuwe bewoners lokken met een aantrekkelijk stationsgebied. Lokale besturen worden er ook op afgerekend: veel burgers willen zo’n station in hun stad. Toch is het succes van de HSR-gebieden gering, vooral in de kleine steden. Dat komt doordat ze meestal ver van bestaande stad af liggen, weinig of geen overstapmogelijkheden bieden en veel te groot zijn. “Het station zelf is vaak met barriers afgesloten”, vertelt Wang. “Je moet soms mensen betalen om je de weg naar buiten te wijzen”
Grondspeculatie
De herbestemming van grote arealen landbouwgrond tot bouwgrond voor de bouw van HSR-stations heeft onbedoelde neveneffecten als grondspeculatie. Lokale overheden, die toch al zuchten onder hoge nationale belastingen, moeten hoge investeringen doen, die ze later weer moeten terugverdienen. Daardoor ligt de nadruk op vastgoedontwikkeling in de ‘New Towns’. Resultaat: versnipperde en onveilige gebieden, zonder binding met de omgeving.
Wang analyseerde in haar onderzoek de planningsstrategie in HSR-stationsgebieden van vijftien steden waaronder Shenzhen, Lanzhou en Yongcheng. Die blijkt strijdig met de Transit-Oriented Development (TOD). De TOD is bedacht ter bevordering van stedelijke ontwikkeling rond ov-netwerken en voorkoming van urban sprawl. Vooral in kleine en middelgrote steden gaat het mis. De Chinese planningstactiek in deze steden voldoet ook niet aan de theorie voor knooppuntontwikkeling, want er zijn nauwelijks overstapmogelijkheden.
En dat moet veranderen, stelt Wang. TOD-principes zoals bereikbaarheid en verdichting rond stations moeten leidend worden. Bovendien moet volgens haar de Chinese overheid een nationaal beleid gaan formuleren voor ruimtelijke ontwikkeling van HSR-stationsgebieden. Ze zou daarnaast lokale overheden financieel meer lucht moeten geven, want alle lasten drukken nu op hun schouders.
Samenwerking
Lokale overheden zelf moeten ook beter hun best doen. Ze moeten meer samenwerken met vastgoedontwikkelaars en spoorwegautoriteiten bij de keuze voor stationslocaties en het beheer ervan en moeten de lokale bevolking meer inspraakmogelijkheden geven. Daarnaast moet er meer aandacht komen voor het lot van uitgekochte boeren. Zij kunnen in de huidige praktijk huisvesting noch werk vinden in het gebied waar ze ooit een boerenbedrijf hadden. “Maar al deze veranderingen vergen grondige hervormingen van het Chinese institutionele systeem” zegt Wang. “Gelukkig lijkt het erop dat die komen.”
Recentelijk greep de rijksoverheid wél in bij de planontwikkeling rond het stationsgebied van Yongcheng. Deze bescheiden provinciestad wilde 18 vierkante kilometer nieuwe stad bouwen rond zijn toekomstige HSR-station. “De rijksoverheid bracht dat terug naar 8 vierkante kilometer en verplaatste het station naar bestaand stedelijk gebied”, zegt Wang. “Heel goed, dat is een voorbeeld van hoe het moet.”
Gepubliceerd: februari 2023
Meer informatie
Biyue Wang is gepromoveerd op 31 oktober 2022 met de verdediging van haar proefschrift Integrating High-speed Railway Stations and Urban Areas in China Actors, Processes and Institutions. Het volledige proefschrift is hier te downloaden.
