‘Duurzame inspiratie’: wat betekent de nieuwe Onderwijsvisie?

Als Faculteit Bouwkunde staan we midden in de samenleving. Grote maatschappelijke vraagstukken vragen veel van onze toekomstige bouwkundigen. Om hierop in te kunnen spelen en om onderwijsvernieuwingen richting te geven is een Onderwijsvisie opgesteld. MaartenJan Hoekstra en Mieke Topsom vertellen wat die visie inhoudt en wat deze gaat betekenen voor studenten en medewerkers.

"Toen wij hier allebei drie jaar geleden begonnen in onze functie, viel het ons op dat de faculteit geen onderwijsvisie had," vertelt Mieke Topsom, Hoofd Onderwijs- en Studentenzaken. “De overkoepelende visie van de TU Delft stamde uit 2017 en we wilden een visie ontwikkelen die specifiek gericht was op onze faculteit." Mieke legt uit dat er de afgelopen tijd veel veranderd is op onderwijsgebied: "De didactiek staat niet stil. Er is meer aandacht voor blended learning en we willen meer doen met challenge based learning, waarbij studenten concreet aan de slag gaan met opgaven vanuit de samenleving." MaartenJan Hoekstra, Directeur Onderwijs, voegt hieraan toe: "Dat zie je ook terug in de vernieuwde Bachelor, die in september van start gaat. Na tien jaar waren sommige vakken niet meer helemaal up-to-date, en was het curriculum steeds voller geworden. Daarom moest er meer lucht ingebouwd worden en de inhoud worden ververst."

Naast dat de Bachelor wordt vernieuwd, gaat volgend jaar ook de eerste fase van de Masterharmonisatie van start. MaartenJan: "De samenleving vraagt in het bouwkundig domein steeds meer om breed opgeleide ingenieurs. Daarom gaan we de Masters zo inrichten dat studenten makkelijker van meerdere tracks en opleidingen wat kunnen meekrijgen.” Mieke: “En er komt meer ruimte om het curriculum aan te passen als er bijvoorbeeld in de maatschappij meer behoefte is aan kennis op een bepaald gebied.” Onzekerheid hoort er ook bij, vindt MaartenJan: "Vroeger stond in de leerdoelen concreet beschreven wat een student precies moest ontwerpen, bijvoorbeeld een woonhuis. Nu is dat verschoven naar hoe je ontwerpt. Omdat we toekomstige uitdagingen nog niet kennen, moeten we studenten vooral leren omgaan met onzekerheid."

Breed gedragen visie

Met dit soort onderwijsvernieuwingen is een leidraad in de vorm van een Onderwijsvisie geen overbodige luxe. MaartenJan: "De Onderwijsvisie is vooral een gespreksdocument. Het is een onderlegger voor vernieuwingen en beleidsmaatregelen, en een hulpmiddel om daarover van gedachten te wisselen." De ontwikkeling van de visie werd grondig aangepakt en dit proces viel mooi samen met het werken aan de Bachelorvernieuwing en de Masterharmonisatie. Er zijn gesprekken gevoerd met belanghebbenden binnen en buiten de faculteit: van het managementteam en coördinatoren tot studenten en studie- en praktijkverenigingen. Een focusgroep bestaande uit studieadviseurs, hoogleraren, studenten en onderwijsadviseurs boog zich over de uitdagingen en behoeften van studenten en docenten. MaartenJan: "Zo hebben we zoveel mogelijk willen ophalen uit de hele faculteit.”

Ruimte voor ontmoetingen

Maar wat staat er dan precies in de visie? MaartenJan: "Een centraal element in de visie is dat ons onderwijs een 'inspirerende ontmoeting is tussen docenten en studenten''. Het creëren van een klimaat voor deze ontmoetingen is essentieel. Bouwkunde heeft volle opleidingen met een hoge werkdruk voor studenten en docenten. Er moet ruimte komen om te reflecteren en meer te kiezen. Dat betekent ook dat de blik naar buiten belangrijk is: dat we niet alleen kijken naar wat er binnen de muren van de faculteit gebeurt, maar ook dat we samenwerkingen zoeken met andere faculteiten en maatschappelijke partners." Mieke vult aan dat er ook veel aandacht is besteed aan de implementatie van de visie: "We moeten er vooral voor zorgen dat de visie niet in een la verdwijnt. Het betrekken van al die mensen bij het schrijfproces heeft al geholpen om de visie tastbaar te maken. En we hebben er heel concrete vervolgstappen in opgenomen."

Vier pijlers

MaartenJan vertelt dat de visie uit vier pijlers bestaat. "De eerste pijler gaat over lesgeven en feedback. Vaak denken we dan aan feedback op het werk van de student. Maar de student kan ook iets over de docent zeggen, het is tweerichtingsverkeer. Daar willen we docenten en studenten in trainen." Pijler twee gaat over leren en toetsen. Ook hier moet meer ruimte komen voor verandering: "We willen de inhoud van ons onderwijs toekomstbestendig maken, onder andere met behulp van de Sustainable Development Goals van de VN, en studenten bijvoorbeeld kritisch laten omgaan met AI."

Pijler drie gaat over het curriculumontwerp. "We willen meer aandacht voor de studielast en de studeerbaarheid. Zijn de onderwijsprogramma’s goed te doorlopen? Is er tijd om te reflecteren op wat je doet en hoe je je ontwikkelt? Om dat te faciliteren plannen we in de Bachelor twee keer per jaar een Persoonlijke-Ontwikkelingsweek (POW) in. Dat kon ook omdat we kritisch hebben gekeken naar de inhoud van de opleiding en er dubbelingen uit hebben gehaald." Mieke: “We hebben gemerkt dat studenten de keuzevrijheid en Persoonlijke-Ontwikkelingsweken heel hoog waarderen. We gaan onderzoeken of de POW ook in de Masters kan worden ingevoerd."

Veiligheid en inclusie

Misschien wel de moeilijkste pijler is de vierde: een respectvolle studiecultuur. "Een ontwerp lijkt nooit af", vertelt MaartenJan. “Het is verleidelijk om nachten door te gaan en dan met kleine oogjes de eindpresentatie te geven. Maar dat is niet gezond. Ook daarom gaan we meer rust inbouwen en realistische deadlines stellen. En we willen een sfeer creëren waarin het normaal is om fouten te maken. Ontwerpen is tenslotte experimenteren." Voor zo'n cultuurverandering zijn studenten én docenten nodig, vindt Mieke: "Het is minstens zo belangrijk dat docenten hiervoor open staan en kritisch zijn op hun eisen en verwachtingen."

Cultuur gaat niet alleen over werkdruk maar ook over of je je thuis voelt. MaartenJan: “Bouwkunde heeft een veelkleurige populatie met veel internationale studenten en medewerkers. Maar inclusie gaat niet alleen over de mensen, maar ook over het lesmateriaal. Vroeger behandelden we bijvoorbeeld vooral westerse mannelijke architecten. Dat verschuift naar meerdere perspectieven. Niet om te kunnen afvinken dat we inclusief zijn, maar omdat een ontwerp ook echt beter wordt als je meerdere perspectieven meeneemt.”

En wat nu?

Begin dit jaar heeft het managementteam de visie officieel vastgesteld, en die is met de onderwijsvernieuwingen al tot leven gekomen. Maar het proces gaat door. Mieke: “We hebben werkgroepen en actieplannen opgenomen om actief met de visie aan de slag te gaan. Een belangrijk eerste voorbeeld is het Actieplan Onderwijskwaliteit. Dat betekent dat we docenten willen blijven opleiden met een gevarieerd aanbod van cursussen en workshops. Ook gaan we nog meer doen met vakevaluaties: naast enquêtes van studenten gaan we ook docentevaluaties gebruiken om vakken echt beter te maken." In alle werkgroepen komen naast docenten en studenten ook onderwijskundigen. Mieke: "Team Onderwijsadvies krijgt een belangrijke rol bij de uitwerking."

De Onderwijsvisie is geen statisch document, maar een dynamisch kompas voor onderwijs dat blijft evolueren. MaartenJan: "Het is essentieel om continu het gesprek aan te gaan en ervoor te zorgen dat iedereen zich betrokken voelt. Voor zowel medewerkers als studenten geldt: wil je erover doorpraten of bijdragen? Doe vooral mee. Als ons onderwijs een eerlijke en respectvolle ontmoeting is tussen mensen, is ieder gesprek waardevol. Oók als je het ergens niet mee eens bent.”

Meer informatie

De Onderwijsvisie ‘Duurzame inspiratie’ is in het Nederlands en Engels te downloaden.