De Delftse Bomenatlas: meer dan slechts kaarten
Wist je dat veel steden ook bossen zijn? Je kunt het zelf zien als je Google Maps op satellietbeeld zet. Vanuit de lucht zie je dat de gemiddelde boombedekking in steden vaak meer dan 40% is, ruim boven de ondergrens van de classificatie 'bos'. Bepaalde delen van Delft bereiken zelfs 65%, wat meer is dan de meeste natuurlijke bossen in Europa. Maar wat voor soort bos is Delft? Of, beter gezegd, welke soorten vinden we in Delft? Dit is slechts een van de vele vragen die in de Delftse Bomenatlas worden onderzocht.
"We kunnen onze bronnen grofweg verdelen in drie categorieën." René van der Velde is een van de drijvende krachten achter de Atlas. Hij is universitair hoofddocent Landschapsarchitectuur en Stadsbosbeheer aan de faculteit Bouwkunde. Rene: "Ten eerste, historische analyse: kaarten, inventarissen, ansichtkaarten, schilderijen, reisverslagen, en al het andere archiefmateriaal dat we konden vinden. Ten tweede, ruimtelijke analyse: onze basisinformatie kwam uit de goed onderhouden openbare boomdatabase van Delft. Maar we hebben ook veel veldwerk gedaan om de verspreiding van bomen te bestuderen en boomformaties te onderscheiden. En ten derde, dialogen. Bijvoorbeeld tussen ecologen en landschapsarchitecten die langs vooraf bepaalde routes door de stad liepen. Maar we werkten ook samen met een kunstenaar die een denkbeeldige dialoog voerde met de stad Delft als gesprekspartner."
Historische archieven waren een belangrijke bron van informatie en inspiratie.
De inhoud van de Delftse Bomenatlas
De Atlas is het resultaat van jarenlang werk van onderzoekers, studenten, architecten, gemeenteambtenaren en een kunstenaar. Daarom kan de inhoud niet makkelijk worden samengevat, maar hier zijn enkele voorbeelden. In de Atlas vind je kaarten van Delft en omgeving die de historische ontwikkeling van bomen met hun bijbehorende 'bostypen' laten zien. De kaarten beslaan de periode tussen de 16e en 21e eeuw. Ook is er een 'grammaticaal systeem' van boomverdeling ontwikkeld om een gedetailleerde bespreking van het stadsbos mogelijk te maken. En een grondige analyse van de gehele bomenpopulatie van Delft, resulterend in een interpretatie van de stad als een mozaïek van acht verschillende stedelijke bostypen. De Atlas bevat ook geïllustreerde essays over de veranderende rol van bomen in steden. En tot slot vind je experimentele voorstellen om de Prinses Beatrixlaan (nu een belangrijke verkeersader) en een deel van de Schie-oever (een voormalig industriegebied) om te vormen tot boomrijke landschappen.
De Schie-oever als een ‘Urban Forest’, een combinatie van natuur en woongebieden. Dit ontwerp is onderdeel van een groter project van Jan Houweling, een van de afstudeerstudenten van de Urban Forestry studio.
De doelen van de Delftse Bomenatlas
Omdat de Atlas zo'n veelvoud aan projecten bevat, heeft zij veel mogelijke doelen. René: "De historische secties bieden een alternatieve manier om naar de ontwikkeling van Delft te kijken. Analyses van de huidige situatie laten de vele manieren zien waarop bomen vorm geven aan en inwerken op de stedelijke omgeving. Deze secties kunnen als basis dienen voor nieuwe stedelijke ontwikkeling. En natuurlijk vestigt de Atlas de aandacht op de voordelen van stadsbossen op het gebied van klimaatadaptatie en veerkracht." Wie zal de Atlas gebruiken? "Stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten kunnen haar gebruiken om bomen beter te 'verweven' in beleid en ontwerpen. En voor burgers biedt de Atlas een gids om de esthetische en functionele waarde van stedelijke bomen te ervaren. Uiteindelijk is ons doel om bij iedereen een paradigma-verschuiving teweeg te brengen in hoe men denkt over de verbinding tussen stad en natuur."
Vier voorbeelden van de vele boomformaties die de atlas identificeert. Met de klok mee vanaf linksboven: Kussen, Scherm, Gordijn en Boomgaard.
Meer informatie
De eerste officiële versie van de Delftse Bomenatlas wordt gepresenteerd tijdens een minisymposium op 5 oktober om 15.00 uur. Het evenement vindt plaats in de Berlage zalen van de faculteit Bouwkunde en is voor iedereen gratis toegankelijk.
De kern van het Bomenatlas-project bestaat uit drie onderzoekers: universitair hoofddocent René van der Velde (faculteit Bouwkunde, TU Delft), universitair docent Saskia de Wit (faculteit Bouwkunde, TU Delft) en emeritus hoogleraar Erik de Jong (UvA). Deze onderzoekers werden in de loop der jaren ondersteund door MSc-studenten van de Urban Forest Places studio (Faculteit Bouwkunde, TU Delft): Roberto Wijntje, Machteld Zinsmeister, Emma Kannekens, Jianing Liu in 2020, en Ioanna Kokkona, Lotte Oppenhuis, Jan Houweling, Floris Beijer, Willemijn Schreur in 2021.