SURF Education Awards 2023

Hoe dichter we bij het bouwen van een levende cel komen, hoe minder we het kunnen begrijpen. In de driedaagse virtuele workshop “Reconstituting biology - charting the way to minimal cells” beaamden cel-bouwende onderzoekers dat die complexiteit de cel juist zo interessant maakt.

Nynke Dekker ontvangt dit jaar de Spinozapremie, de hoogste onderscheiding in de Nederlandse wetenschap. Naast Nynke Dekker ontvangen prof. dr. ir. Jan van Hest (TUE), prof. dr. Pauline Kleingeld (RUG) en prof. dr. Sjaak Neefjes (LUMC/UL) de Spinozapremie. Prof. dr. Linda Steg (RUG) en prof. dr. Ton Schumacher (AVL/LUMC/UL) ontvangen de Stevinpremie. De laureaten krijgen ieder 2,5 miljoen euro, te besteden aan wetenschappelijk onderzoek en activiteiten met betrekking tot kennisbenutting.

Collageen is de lijm die ons lichaam bij elkaar houdt. Het zit in onze huid, botten, spieren, kraakbeen, gewrichtsbanden, haren, nagels – kortom, in bijna elk weefsel in ons lichaam. Collageeneiwitten vormen op sommige plekken, onder meer in de huid, netwerken die heel rekbaar zijn. Maar waarom die netwerken zo elastisch zijn, was tot nu toe nog onduidelijk. Onderzoekers van de TU Delft, AMOLF en Wageningen University & Research hebben nu ontdekt dat het aantal ‘kruispunten’ een belangrijke rol speelt. Tussen de drie en vier verbindingen per kruispunt is ideaal. Meer verbindingen maakt de collageennetwerken juist minder rekbaar. De nieuwe inzichten kunnen onder meer worden gebruikt voor de reparatie van beschadigd of verouderd weefsel, zoals kraakbeen of huid, en bij het kweken van nieuw huidweefsel voor brandwondenslachtoffers.

DNA in een cel kun je normaliter vergelijken met spaghetti op je bord: een grote wirwar van strengen. Om bij celdeling het DNA netjes over de twee dochtercellen te kunnen verdelen, moet de cel dit organiseren in strak op elkaar gepakte chromosomen. Al jaren is bekend dat een eiwitcomplex genaamd condensine daarbij een sleutelrol speelt, maar biologen hadden geen idee hoe dat dan precies gebeurt. Tot februari 2018, toen wetenschappers van het Kavli Instituut van de TU Delft samen met collega’s van EMBL Heidelberg in real time lieten zien hoe een condensine een lus trekt in het DNA. Maar nu blijkt uit vervolgonderzoek van dezelfde wetenschappers dat dit bepaald niet de enige manier is waarmee condensine het DNA opeen pakt. De wetenschappers ontdekten een volslagen nieuwe lusstructuur, die ze de ‘Z loop’ noemen. Op 4 maart publiceren zij dit nieuwe fenomeen in Nature, waar ze voor het eerst laten zien ze hoe condensine onderling samenwerkt en DNA opvouwt in een zigzag structuur.

Eén van de meest fascinerende en belangrijke eigenschappen van levende cellen is hun vermogen tot zelforganisatie. Door met elkaar te praten kunnen cellen onder meer bepalen waar ze zich bevinden ten opzichte van elkaar, en of ze bepaalde genen uit of juist aan moeten zetten. Op deze manier zijn grote groepen cellen in staat om met elkaar samen te werken en zich te organiseren in allerlei soorten weefsels. Onderzoekers van de TU Delft hebben nu software ontwikkeld die gesprekken tussen cellen kan voorspellen en visualiseren aan de hand van de betrokken moleculen.

Hoe maak je een Marsbasis? Simpel: je stuurt een capsule met wat bacteriën naar de rode planeet en laat ze daar ijzer mijnen.

Bacteriën die leven op elektriciteit en in staat zijn om stroom over lange afstanden door sterk geleidende kabels te sturen, net zoals hoe wij onze tv en koelkast van stroom voorzien... Het lijkt misschien moeilijk te geloven, maar dat is precies wat een team wetenschappers van de Universiteit Antwerpen (BE), de Technische Universiteit Delft (NL) en de Universiteit Hasselt (BE) recent heeft ontdekt. Bacteriën van wel een centimeter lang die leven op de zeebodem bevatten een geleidend vezelnetwerk dat te vergelijken is met de koperen kabels die wij gebruiken om elektriciteit te transporteren. De sterk geleidende vezels leiden mogelijk tot revolutionaire nieuwe materialen en technologieën.

De Nederlandse Onderzoeksraad (NWO) heeft een Veni-subsidie ter waarde van 250.000 euro toegekend aan twaalf veelbelovende jonge wetenschappers van de TU Delft, waarvan vier van de faculteit Technische Natuurwetenschappen. De beurs biedt de laureaten de mogelijkheid om gedurende een periode van drie jaar hun eigen ideeën verder uit te werken.

Tijdens de Science Day van de Faculteit Technische Natuurwetenschappen, op donderdag 27 juni, maakte decaan Lucas van Vliet bekend wie zich dit jaar de beste docenten van de faculteit mogen noemen.