Healthy by Design: Hoe leefomgeving bepalend is voor welzijn

In de vervallen openbare ruimtes van St. Louis, VS
In de achtergestelde wijken van Belfast, Noord-Ierland
In de bruisende straten van Chennai, India
Overal waar ze kijkt, ziet hoofddocent Dr. Deepti Adlakha verbanden tussen stedelijk ontwerp en gezondheid. En ze heeft niet alleen maar deze banden onderzocht, ze heeft ze ook persoonlijk ervaren. "Ik weet nog dat ik naar school fietste toen ik heel jong was. Als ik nu mijn geboortestad bezoek, lijken de fietsers hun leven te riskeren."

Deepti werkt sinds de zomer van 2023 bij de faculteit Bouwkunde. Op professioneel vlak wil ze de expertise van de faculteit op het gebied van techniek en ontwerp inzetten voor gezondheidsonderzoek. Maar behalve een carrièrestap is de verhuizing naar Nederland ook een kans om in de praktijk te brengen wat ze al jaren verkondigt. Deepti: "Dankzij het openbare vervoer en de fiets- en wandelinfrastructuur kan ik voor het eerst in mijn leven overwegen om autovrij te leven."

Ik moest naar school worden gereden, vastgebonden voor mijn eigen veiligheid. Maar in de zomervakantie ervoer ik de overvloed van de natuur.

Ze groeide op in Chennai, een dichtbevolkte miljoenenstad in het zuiden van India. Eerst fietste ze naar school, maar naarmate de jaren verstreken raakten de wegen steeds voller. Uiteindelijk moest ze naar school worden gereden: "vastgebonden voor mijn eigen veiligheid". De zomervakantie was een verademing, want dan ging ze naar het huis van haar grootouders in het platteland. Daar ervoer ze, zoals zij het uitdrukt, "de overvloed van de natuur". Kortom, ze merkte hoe leefomgeving onafhankelijkheid en mobiliteit kon bevorderen of belemmeren.

Deepti heeft nostalgische herinneringen aan de vakanties bij haar grootouders (links), die een schril contrast vormden met het dagelijkse leven in thuisstad Chennai (rechts).

De meest kwetsbare slachtoffers van de moesson

Deepti vertelt over een belevenis die haar acuut bewust maakte van de invloed van stedelijk ontwerp. Tijdens haar bachelor liep ze zes maanden stage in de stad Mumbai. Op een stormachtige dag op het hoogtepunt van het moessonseizoen werkte ze op kantoor toen het hele personeel plotseling naar huis werd gestuurd. Het was nog maar 14.00 uur. "Ik wachtte een uur bij de bushalte en begon toen maar te lopen." Al snel kwam het water tot haar midden en dreven er auto's voorbij. Ze had nog 8 kilometer te gaan.

Ik wachtte een uur bij de bushalte en begon toen maar te lopen. Al kwam het water tot mijn midden.

De stad Mumbai is kwetsbaar voor overstromingen. Foto's van de Times of India.

Mumbai is gebouwd op ontgonnen moerasgebied en heeft veel van haar oorspronkelijke groen verloren, waardoor de stad bijzonder kwetsbaar is voor overstromingen. De ervaring leidde ertoe dat Deepti's blikveld zich verbreedde naar de schaal van buurten, steden en regio's. "Ik werd me meer bewust van de invloed van ongelijkheid: mensen die het minst bezitten, lopen de grootste risico's. Zij wonen vaak op plaatsen die kwetsbaarder zijn voor rampen en hebben minder manieren om te herstellen." Ze zou deze lessen haar hele loopbaan onthouden.

Stedelijke gezondheid, wereldwijd

Deepti volgde haar master stedelijk ontwerp met een Fulbright-beurs aan Washington University in St. Louis, VS. Ze kende St. Louis van een mislukt ontwikkelingsplan. De stad was berucht om haar verwaarloosde gebouwen en rassensegregatie. Maar "pas toen ik deze wijken bezocht en samenwerkte met de lokale gemeenschappen, ontdekte ik hoe ingrijpend de invloed van ontwerp kan zijn". Deepti bestudeerde parken en groene gebieden door middel van focusgroepen met bewoners. Het bijbehorende literatuuronderzoek leverde nog meer bewijs voor de nauwe samenhang tussen leefomgeving en gezondheid. "In St. Louis verschilt de levensverwachting tussen noordelijke en zuidelijke buurten soms wel twaalf jaar."

De vervallen buurten van St. Louis bieden een krachtig voorbeeld van hoe stedelijk ontwerp kan leiden tot verloedering van een stad.

Hierna paste Deepti haar toenemende vaardigheden en expertise toe in Chennai. Haar promotieonderzoek was uniek in de toepassingen van gezonde-stad-theorieën in India. "Ik bezocht informele nederzettingen en onderzocht hun toegang tot dagelijkse benodigdheden zoals werk, onderwijs, vervoer, winkelen en gezondheidszorg." Het resultaat was een 'wandelbaarheidsschaal', aangepast aan de Indiase context en nu gratis online beschikbaar. Door een reeks vragen over een buurt te beantwoorden, kun je het gebied rangschikken en verbeterpunten vinden. De schaal wordt gebruikt door maatschappelijke organisaties, volksgezondheid-onderzoekers, fysiotherapeuten en stedenbouwkundigen verspreid over India.

Tijdens veldonderzoek in informele nederzettingen in Chennai, India.

Als postdoctoraal onderzoeker verhuisde Deepti naar Belfast, Noord-Ierland, waar een grote groenstrook werd aangelegd. Ze bestudeerde de gevolgen voor de gezondheid en het sociale welzijn van kwetsbare groepen. Deepti gebruikte technologie zoals Go-Pro's en GPS om de activiteit van mensen te meten. Wat haar bijbleef was hoeveel zichtbare en onzichtbare verandering de groenstrook teweegbracht. Niet alleen meer buitenactiviteiten, maar ook talloze festivals en buurtprojecten zoals vrijwillige opruimacties, gemeenschappelijk tuinieren en kunstworkshops. Deepti: "De groenstrook staat nu als bestemming op toeristische plattegronden. Nog meer bewijs van de kracht van stedelijk ontwerp."

Deepti gebruikte technieken zoals Go-Pros op fietsen (links) om te bestuderen hoe de bewoners van Belfast gebruik maakten van de nieuw aangelegde groenstrook (rechts).

Iedereen verdient een gezonde leefomgeving

De afgelopen jaren deed Deepti veel onderzoek naar het toenemende probleem van levensstijl-gerelateerde ziekten, zoals obesitas, diabetes en hartaandoeningen, en de epidemie van eenzaamheid en sociaal isolement. Ze leidde parallelle onderzoeken in Colombia, de VS, Saoedi-Arabië en India. Analyse van de resultaten is nog gaande, maar een alarmerende trend is al zichtbaar: kinderen spenderen meer tijd binnenshuis en staren naar schermen in plaats van buiten te spelen. En de COVID-19 pandemie heeft deze trend alleen maar verergerd. Deepti: "Het gebrek aan parken en speelplaatsen, vooral in dichtbevolkte steden, is een kritiek probleem."

Veel nuttige bevindingen worden niet toegepast… Iedereen in een machtspositie heeft de mogelijkheid om te pleiten voor de rechten van kwetsbaren.

Momenteel leidt Deepti het Global South Initiatief van het 'Global Observatory of Healthy and Sustainable Cities', waar ze wetenschappelijk onderbouwd stedenbouwkundig beleid ontwikkelt. "Veel nuttige bevindingen worden niet toegepast. Daar wil ik verandering in brengen, vooral in het Global South." Deepti ziet de klimaatcrisis als de belangrijkste bedreiging voor gezondheid en welzijn, en benadrukt de noodzaak om initiatieven en beleid voor gezonde steden te implementeren die de complexe uitdagingen die hiermee samenhangen effectief aanpakken. "Niet alleen onderzoekers kunnen een verschil maken. Iedereen in een machtspositie heeft de mogelijkheid om te pleiten voor de rechten van kwetsbaren - vooral het fundamentele recht om te leven, te leren, te werken en te spelen in een omgeving die Healthy by Design is."