De manier waarop we goederen transporteren kan een stuk slimmer en duurzamer volgens Mahnam Saeednia. Goederen zelf te laten bepalen hoe ze op hun bestemming komen is slechts een van haar ideeën die ze naar de praktijk probeert te vertalen. “Ik zie goederen als individuen die met elkaar samenwerken om hun doel te halen.” Haar vernieuwende benadering herdefinieert de goederenlogistiek, waarin treinen een belangrijke rol spelen.
Dagelijks gaan miljoenen goederen de wereld over, van kleine pakketjes tot grote ladingen vracht. Dit is een enorme logistieke operatie. Hoewel het huidige systeem werkt, is het niet optimaal, vindt Mahnam Saeednia, onderzoeker op het gebied van transport en planning bij de TU Delft. “Het past eigenlijk niet meer bij de huidige uitdagingen, zoals een toenemende vraag naar goederen, de milieubelasting van transport en een kwetsbare infrastructuur. We hebben de technologie voorhanden om de infrastructuur te verbeteren, maar deze wordt voor goederen nog lang niet zo goed benut als voor personenvervoer.
Het systeem omkeren
Saeednia benadert logistiek vanuit een holistisch perspectief. Ze kijkt hierbij naar de relatie tussen verschillende vormen van goederentransport en naar hun integratie. Omdat je te maken hebt met veel individuele partijen binnen het transportsysteem, zoals vervoerders, havens en spoorbeheerders, is de aansturing erg complex. “Tijdens mijn PhD in vrachttransport en logistiek kwam ik tot het inzicht dat de aanpak nu niet het meest efficiënt is. We moeten het systeem vanuit een compleet andere manier benaderen en besluitvorming meer lokaal en flexibel maken.”
We beschouwen goederen als losse eenheden met een eigen kunstmatig ‘brein’.
Goederen zelf laten beslissen
Ze ziet een toekomst voor zich waarbij we goederen beschouwen als losse eenheden met een eigen (kunstmatig) ‘brein’. “In dit concept bepalen pakketjes zelfstandig de beste route van punt A naar punt B.
Elk van de goederen staat in verbinding met een computersysteem, die aan de hand van modellen en algoritmes de optimale route bepaalt. Dat kan de snelste route zijn, maar ook de duurzaamste of meest goedkope. Eigenlijk net zoals je keuzes maakt wanneer je zelf op weg gaat. “Het voordeel hiervan is dat het transportsysteem flexibel en veerkrachtig wordt”, legt Saeednia uit. “Stel dat ergens onderweg vertraging optreedt, dan is het in een centraal gestuurd systeem heel lastig de route aan te passen. Wanneer pakketjes zelf kunnen ‘nadenken’, wordt het makkelijker om onderweg de route of het transportmiddel aan te passen. Dit maakt het proces flexibel en adaptief bij onvoorziene omstandigheden.”
Trekvogels zijn allemaal individuen die geharmoniseerd samenwerken en aanhaken en afhaken wanneer ze willen.
De natuur als inspiratiebron
Goederen met een eigen stem kunnen niet alleen keuzes maken voor zichzelf, maar ook efficiënt samenwerken. Saeednia haalde inspiratie voor dit idee uit de natuur: “Je kunt het vergelijken met de migratie van trekvogels. Een zwerm trekvogels heeft nooit een leider die zegt we gaan zo en zo naar onze bestemming. Het zijn allemaal individuen die geharmoniseerd samenwerken en aanhaken en afhaken wanneer ze willen. Ze navigeren op basis van aangeboren intelligentie. Dit idee ben ik verder gaan uitwerken tijdens mijn postdoc in Zürich door modellen te maken die het gedrag van trekvogels nabootsen. Deze op de natuur geïnspireerde modellen vormen een blauwdruk voor een systeem waarin goederen zich onafhankelijk en collectief kunnen aanpassen. Zo ontstaat een efficiënter en flexibeler logistiek netwerk.”
Pakketjes mee in de coupé
Een belangrijke rol in het duurzamer en efficiënter maken van goederentransport is weggelegd voor het spoor, zegt Saeednia. En daar is nog veel te winnen. “Passagierstreinen zijn – zeker buiten de spits – lang niet altijd vol. In het project Turboplan 2030 van DelftRail Institute hebben we met partners uit de sector de afgelopen jaren gekeken hoe we die ruimte kunnen benutten.” Goederen en pakketjes meenemen in een passagierstrein is niet zo eenvoudig, en Saeednia dook in de problemen die hierbij komen kijken. “Grote treinstations liggen vaak in het centrum van een drukke stad. Hoe regel je het laden en lossen zonder dat het de passagiers of de stad hindert? En houd je vooraf bepaalde wagons vrij voor pakketjes of kijk je met behulp van live camerabeelden waar nog plek over is?”
Een ketting van zelfrijdende voertuigen
Een impressie van een trein met gekoppelde pods. Afbeelding gemaakt met OpenAI.
Saeednia beschouwt het benutten van passagierstreinen voor pakketjes als een transitiefase naar een ander toekomstbeeld: zelfrijdende voertuigen – genaamd pods – op de weg en het spoor. In het project Pods4Rail onderzoekt ze momenteel hoe deze toekomstige voertuigen kunnen worden ingezet. “Het idee is dat losse pods zelf kunnen rondrijden, maar ook samen een ketting kunnen vormen. Deze pods kunnen gevuld zijn met pakketten van burgers, verse producten van de landbouw of zelfs goederen voor humanitaire hulp. Ik houd me vooral bezig met het ontwikkelen van algoritmes en methoden die de pods zo efficiënt mogelijk kunnen laten functioneren en zorgen voor goede harmonisering van transport met pods op de weg en op het spoor.”
Twee werelden samenbrengen
Haar werkervaring in de industrie en haar achtergrond als onderzoeker op het gebied van logistiek helpen haar naar eigen zeggen enorm bij de vraagstukken waaraan ze werkt. “Het zijn verschillende werelden die heel gescheiden opereren. Het voordeel is dat ik beide werelden goed ken. Ik zie het dan ook als mijn missie om die samen te brengen en met elkaar te verbinden. De kunst is nu om de ideeën om te zetten in realiteit.”
Gepubliceerd: september 2024
Mahnam Saeednia
Mahnam Saeednia is universitair docent bij de afdeling Transport and Planning.
